Günde binlerce yolcu taşıyan Dolmuş Şoförlerinin sorunlarına geçmeden önce Zonguldakta dolmuşçuluk mesleğinin geçmişine kısa bir göz atalım.
Zonguldak’ın en eski dolmuş hatları; Kozlu, Asma, Kilimli/Karadon/Gelik hatlarıydı.
Bu hatlar 50li yıllarda çalışmaya başladı. Diğer hatlar 70 lerden sonra çalışmaya başladı. Her hattın şimdi olduğu gibi o zamanlarda Kahyası-Değnekçisi vardı.
Dolmuş durağı Kahyası; duraktaki asayişten tutunda araç sahibi ve Şoför arasındaki sorunları, Şoför yolcu sorunlarını, Emniyet -Şoför sorunlarına kadar çözen kişidir yani bir nevi arabulucudur.Herkesin sırasını Kahya belirler. Yani denizde Kaptanın, mezarlıkta İmamın dediğine nasıl uyulursa dolmuş duraklarında Kahyaların sözlerine de öyle uyulmak zorundadır.
Kilimli-Karadon-Gelik hattının bildiğim en eski Kahyalarından birisi Fuat isminde biriydi. Sonradan onun yerine durakta otobüsü de olan Rizeli Cemal Topal dayı geçti. Cemal dayıdan sonra Yusuf Aygün amca Kahya oldu.
Asma dolmuş durağında 30 yıldan fazla Kahyalık yapan Kudret iyi bir arkadaşımdı.
Eskiden dolmuşların belli bir kalkış saatleri yoktu ama 34 saatte bir kalkarlardı, genelde dolduklarında kalkarlardı yinede kalkışları 34 saat sürerdi.
Bu nedenle ve birazda ekonomik sorunlar nedeniyle Bölgelere gidecek olanların veya bölgelerden Zonguldak’a gelecek olanların çoğu yürüme gidip gelirlerdi.
70 li yılların ortalarına kadar bu böyleydi. Ben bile birçok kez bu bölgelere yürüme gittim geldim.
Evet, dolmuş duraklarımız muhabbeti sonrası asıl konumuz olan Dolmuş Şoförlerinin sorunlarına gelelim.
Zonguldak’ın tüm semtlerine çalışan hatlardaki Dolmuş Şoförü sayısı 500 kişi üzerinde. Bunların bakmakla yükümlü oldukları çoluk çocuklarıyla sayısı üç bin kişiden fazla.
Birde bunlar arasında Tek Tekçi denilen Şoförler var. Bunlar daha önce aynı durakta çalışan ama şu veya bu nedenle işsiz kalmış olanlar.
Tek Tekçiler her gün durağa gelirler ve o gün işi çıkıp ta çalışamayan Şoför arkadaşının yerine belli bir ücret karşılığı çalışır, tabii bunda araç sahibinin veya Kahyanın onayı zorunludur. Tek Tekçi’ ye ücretini patron veya kahya değil asıl çalışan Şoför o günkü yevmiyesinden verir
Tek Tek çilerin hiçbir Sosyal güvenceleri yok tur. İşe gelmeyen bir meslektaşının yerine çalışır evinin günlük nafakasını çıkarır eğer o gün bir iş çıkmazsa ekmek parasını bir arkadaşından borç alır evine gider.
Ücretleri Bin Üç yüz ile Bin Yedi yüz TL arası değişen Dolmuş Şoförlerinin her birinin kişisel-ailevi sorunlarından başka iş ile ilgili yaşadıkları birçok sorunları da vardır.
Ve işte bu sorunlarından bazıları;
Sabah altıdan gece on’a kadar ortalama on beş-on altı saat çalışırlar.
Yorgun ve uykusuzdurlar. Aslında bunlarında şehirlerarası otobüs Şoförleri gibi günlük sekiz saatten fazla çalıştırılmamaları için trafik denetimleri yapılması zorunlu olmalı.
Günde yüzlerce yolcunun canını emanet ettiği bu dolmuş Şoförlerinin bazı mesleklerde olduğu gibi yıllık periyodik sağlık kontrolleri yapılmalı.
Önceden muavinler vardı arabanın temizliğini, yolculardan para toplama işini onlar yapardı, tabii ücretini de alırdı.
Genelde durak Şoförlerinin çoğunluğu bu Muavinlerden çıkardı.
Sonradan muavinlik yasaklandı ve para toplama işini Şoför kendisi yapıyor. Halbuki muavine verilen ücretin Şoföre verilmesi gerekirdi.
Sorunlarını dile getirecek Yardımlaşma Dayanışma Dernekleri yok.
