O günü yaşayanlar anlatıyor…

26.08.2017 - 10:40 Yayınlanma

1930’lu yıllarda Atatürk’ün Zonguldak ziyaretinde ayak bastığı liman caddesi…

26 Ağustos tarihte özellikle Türk tarihi açısından önemli olayların olduğu gündür. Bunlardan bazıları şunlardır:

26 Ağustos 1071’de Alp Arslan Malazgirt zaferini kazanır.

26 Ağustos 1526’da Kanuni Sultan Süleyman Mohaç Meydan Muharebesini kazanır.

26 Ağustos 1922’de Mustafa Kemal, Büyük Taarruzu başlatır.

26 Ağustos 1924’te Türkiye İş Bankası kurulur.

Görüldüğü gibi Atatürk’ün Zonguldak gezisi de bu önemli tarihe denk gelmiştir.

Bundan dolayı Zonguldaklılar için 26 Ağustos çok derin anlamlar taşımaktadır.

26 Ağustos 1931’de Atatürk’ün yaptığı Zonguldak gezisi önem arz eder.
Önce önemli bir ayrıntıyı paylaşalım.
Atatürk, hemen her geziye çıkışından önce Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliği, uğrayacağı illere karşılama törenleri yapılmamasını bildirdiği halde, öğretmeni, öğrencisi, memuru, esnafı, işçisi ve köylüsüyle tüm halk Atatürk’ün geçeceği yollara dökülmüştür. Atatürk’ü görmek her Türk için bir mutluluk olmuş, görenler görmeyenlere yıllarca Atatürk’ü anlatmışlardır.

1930’lu yıllarda Zonguldak iskele meydanı…

Bugün için Atatürk’ün Zonguldak ziyaretine tanıklık edenlerin sayısı yok denecek kadar az. Birçoğu da hatıralarıyla birlikte bu dünyadan göç edip gittiler. Çocuklarına, torunlarına anılarını aktaranlar kayıt altına alınmadığı süreçte kaybolacaklar. O günün gazete arşivlerinden kalanlar tarihe ışık tutsa bile o günün tanıklarının aktaracakları detaylar kayda alınmadığı surette kaybolup yok olacaklar.

Tarihi arşivlemek ve gelecek zamana taşımak adına güzel ve başarılı çalışmalar yapan yazarlarımız var elbette. Onlar iyi ki varlar, iyi ki yok olmadan hatıraları kaleme almışlar.
1930’lu yıllarda Zonguldak ana caddesi…

“VEDAT CUMALI” ANLATIYOR…

Atatürk’ü görenlerden biri Vedat Cumalı, o günü şöyle anlatıyor:

“Havanın gayet iyi olduğu bir gündü 26 Ağustos, Deniz, çarşaf gibi kelimeleriyle ifade edebilecek derecede idi. Zonguldak’ta bir bayram havası hüküm sürerken Ertuğrul Yatı nazlı nazlı limana doğru ilerlemekte idi. Sandallarla denize açılan vatandaşlar Ertuğrul Yatı’nın etrafında büyük tezahüratta bulunuyor, Gazi, onları elindeki şapkası ile gemiden selamlıyordu.

Geminin iskelesine rampa eden sandala iskeleden ağır ağır bindi. E.K.İ’nin iç limandaki iskelesine çıkacağı önceden bilindiği gibi halk orada toplanmış, Atatürk’ün iskeleye çıkmasını alkışlar arasında karşılamıştı. Gazi’nin, ayak bastığı iskeleden itibaren şimdiki hükümet binamızın önüne kadar halılarla kaplanmış cadde Ata’sını görmeye gelen Zonguldaklılarla dolup taşmış durumdaydı. Yanındaki zevatla birlikte ağır adımlarla caddede ilerleyen Büyük kurtarıcı, yol boyunca biriken halk ve sıra olmuş öğrenciler tarafından çiçek yağmuruna tutuluyordu.

1930’lu yıllarda Üzülmez maden havzası…

Bu ne mutlu gündü, ne müstesna bir gündü Zonguldaklılar için... Aziz misafir, Valimiz ve yanındakilerle beraber doğruca, şimdiki Hal binasının olduğu yerde bulunan Hükümet binasına gittiler. Binanın bayrak direğine Cumhurbaşkanlığı forsu çekilirken O, ağır ağır merdivenlerden çıkıyor, bir taraftan da halkı, Zonguldaklıları vatanı için her an savaşmaktan çekinmeyecek olan silah arkadaşlarını selamlıyordu. Hükümet binasında bir süre istirahat eden Gazi, ayrı ayrı heyetlerle kısa süren görüşmeler yaptı ve Kömür Havzasındaki tetkiklerine başlamak üzere Üzülmez Kömür İstihsal Bölgesine hareket etti.

Her yerde bayram vardı. Sanki işçisiyle, kadınıyla, çocuğuyla bütün Üzülmezliler bayram sevinci içindeydiler. Tetkiklerini müteakip tekrar Zonguldak’a inen Gazi ve yanındakiler şehrin ortasından geçerek indikleri iskeleye vardılar. Kendisini bekleyen vapura binerken elleriyle Gazi’sini selamlayan bütün Zonguldaklılar sanki içlerinden bir parça kopmuş gibi bu kez üzgündüler. Limandan çıkıncaya kadar, hatta gözden kayboluncaya kadar Ertuğrul Yatı’nı selamlayan Zonguldaklılar, Gazilerine hayırlı yolculuklar dilediler o 26 Ağustos gününde…

1930’lu yıllarda Zonguldak ana caddesi…

“MUSTAFA ERKİŞİ” ANLATIYOR...

Atatürk’ün Zonguldak gezisi sırasında İskeleden Üzülmez maden ocakları bölgesine valiliğin otomobiliyle gitmişti. Bu otomobilin makam şoförü Mustafa Erkişi’dir.
“Zonguldak’a Atatürk geldiği gün ben Valiliğin şoförüydüm. Gece eve iki polis geldi. Vali, Arif Bey’di. “Vali seni çağırıyor” dediler, gittim. Vali Bey bana yarın Atatürk’ün geleceğini söyledi. Hazır olmamı belirtti. Arabayı ona göre hazırlamalıydım. Ertesi sabah Atatürk’ü getiren Ertuğrul Yatı geldi. Limanda mendirek mi var. Biraz açıkta bir yere gemi demir attı. Halk limana doldu. Bize gemiden el sallıyordu. Karaya çıkması için kendisine tezahürat yapıldı. Mühendisler Odasının yanında bir demir iskele vardır. Oradan hükümetin önüne kadar halı döşenmişti. İskeleden başlıyordu halılar. Fransız şirketine ait bir motorla gidip Atatürk’ü gemiden aldılar. O demir iskeleden Zonguldak’a çıktı. Hemen koşup arabasının kapısını açtığımı hatırlıyorum. O sırada elini öptüm.

1930’lu yıllarda Yeniçarşı’dan ana cadde istikameti…

Yüzüne bakamazsın ki, şimşek gibi gözler vardı. Yüzüne bakamıyordun ki, anaların bir daha öyle evlat doğuracağını sanmıyorum. Öyle evlat doğmadı da sonra. İşte öyleydi. Atatürk’ü arabaya bindirdim. Üzülmez’deki Müessese Müdürlüğü binası yapılan yere götüreceğim. O zaman Üzülmez’e tren yolundan başka bir şey yok. Bir yol var, şimdiki Gümrük binasının arkasından Rüzgarlımeşe’ye çıkıyor. Patika… İşte oradan çıkıyor. Bir-iki viraj var. Manevra yapmadan, bir defada dönüp de sordu:

“Başka yol yok mu evladım?” dedi.

“Yok Paşam” dedim.

Rüzgârlıya çıktık. Oradan Rat yol ayrımına. Toz toprak nasıl biliyor musun? Yolda atlı bir adam bize yol açtı. O yoldan geçerek yukarıdan Üzülmez’e geldik. O binanın her şeyi o zaman Esat Kerimol’dan soruluyordu. Aynı yoldan geri gelmedi. Üzülmez’den trene bindi. Liman’a geldi. Ertuğrul’a döndü, gittiler.

Dip not: Atatürk, Milli Mücadele yıllarında ve sonrasında Türkiye’nin hemen her tarafını gezerek yapacağı inkılâplar ve işler hakkında halkın görüşlerini almıştır. Bu görüşlerin ışığı altında kararlarını vermiş, inkılâplarını da bu görüşlerle güçlendirmiştir.

H.R.Özgenel (Atatürk Araştırmaları OZGL 2015)

1930’lu yıllarda Liman caddesi ve kömür yükleme tesisleri…

“AYTEN ALPER” ANLATIYOR…

Atatürk’ün Zonguldak’a ayak bastığı iskelede çiçek veren o zaman 5 yaşında olan Ayten Alper o günü anlatıyor…

“O zaman ben çok küçüktüm. Bana ‘Atatürk gelecek, çiçek verir misin?’ dediler. Ben çok çekingen bir çocuktum ve istemedim. Mecburen kabul ettim ve en iyi kıyafetimi, en iyi ayakkabımı giydirdiler ve iskeleye getirdiler. Burada ecnebi hanımlar çiçeği bana taktim ettiler. Eniştem Tahir Karaoğuz, Atatürk gelince, hoş geldin gazi baba” dememi ve çiçeği uzatmamı söyledi. Bende gazi baba gelip elimden çiçeği alacak zannettim ama yanımdan gitti bende arkasından koşup verdim çiçeği ve o da okşadı yanağımı.

85 yıl sonra (26 Ağustos 2016) aynı iskeleye, ziyaretin yıldönümünde Atatürk’e çiçek veren kız heykeli yapıldı ve açılışa Ayten Alper’de katıldı. Duygularını şöyle ifade etti…

“Burada büyüdüm ve hayat bizi buralara kadar getirdi. Atatürk sevgisini elimden geldiğince çocuklara vermeye çalıştık. Heyecanlıyım, bu kadar kalabalığa alışık değilim. Çocuk halimin heykeli yapılmış. İnşallah o heykel benim için değil ama vatanım için ilelebet bekler. Sonsuzluğa kadar…” dedi

1930’lu yıllarda ana caddeden Yeniçarşı istikameti…