Ali Baltaş’ın işte o yazısı:
Son günlerde basında Zonguldak Merkez Lavuar alanı ile ilgili yazılar çıkıyor. “Zonguldak’ta Lavuar Alanını yapan yüklenici firma konkordato ilan etti.” “TOKİ tarafından Zonguldak kent merkezinde yapımı devam eden Lavuar alanı projesi kapsamında yerin altında adeta bir tarih ortaya çıktı” vb.
İl merkezinde yaklaşık 141.000 m2lik bir alan üzerine Simon-Carves Firması tarafından kurulan Zonguldak Merkez Lavuarı 1957 yılında işletmeye açılmıştır. Tesis, kuruluşunda toplam 750 ton/saat kapasite ile yıkama kasaları ve flotasyon (diğer bir deyişle yüzdürme yöntemi; üretilen kömürün çözelti sıvısı içinde yüzme veya batma özelliğinden yararlanarak diğer malzemelerden ayrılmasını sağlayan bir zenginleştirme yöntemi) hücrelerinin yer aldığı ünitelerden oluşmuştur. Lavuara 1973 yılında 250 ton/saat kapasiteli ağır ortam ünitesinin eklenmesiyle verimi 1000 ton/saat seviyesine çıkarılmıştır. Filtrasyon tesisinin devreye alındığı 1991 yılında ise flotasyon üniteleri devre dışı bırakılarak santral ürünü elde edilmeye başlanmıştır. Üzülmez ve Kozlu Ocakları ağzına eleme ünitesi kurulması nedeniyle 1990'lı yılların başında lavuarın siklonlardan oluşan ağır mayi ünitesi devreden çıkarılmış ve ağır ortam ile flotasyon üniteleri 2003 yılında sökülmüştür.
Zonguldak Merkez Lavuarında Kozlu (İncirharmanı ve İhsaniye ocaklarından) ile Üzülmez (Asma, Dilaver ve Çaydamar İşletmelerinden) Müesseseleri tarafından üretilen tüvenan kömürler yıkanmıştır. Ocaktan çıkarılan tüvenan kömürler önce müessese tüvenan silolarında kurulu olan 80 mm lik eleklerden geçirildikten sonra karayolu nakil araçlarıyla (çoğunlukla trenlerle) 3000 ton kapasiteli Zonguldak Merkez Lavuarı tüvenan silolarına nakledilmiştir. Boyutları 0-80 mm arasında değişen tüvenan kömürler lavuarda kurulu olan her biri 250 ton/saat kapasiteli üç adet jig ünitesinde yıkanmış, daha sonra 6-100 mm boyutlarında temiz kömür ile ağır-orta-hafif şist elde edilmiştir. Ağır şistler yanlış bir kararla doğrudan atık olarak sahillerimize ve denize dökülerek ilimizde çevre kirliliğine neden olurken, hafif ve orta şistler 10 mm eleklerden geçirildikten sonra elek altına inenleri santral yakıtına karıştırılmıştır.
Devre dışı kalmasından sonra Mimarlar Odası Ankara Şubesinin 23-24 Eylül 2006 tarihinde Zonguldak’ta yaptığı Yönetim Kurulu Toplantısında, lavuarın söküm ve yıkımdan kalan bazı yapıları Zonguldak’ın kimliğini ve kömür kültürünü gösterir endüstri yapıları olarak değerlendirmiştir. Söz konusu toplantıda alınan karar gereği, Mimarlar Odası Zonguldak Temsilciliği, Karabük Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu’na başvuru yapmış ve alınan karar gereği lavuarın söküm ve yıkımdan kalan yapıların gelecek nesillere aktarılacak Endüstri Mirası olduğu tescillemiştir. Buna karşın, TTK tarafından 2007 yılında alınan ani bir kararla üç adet flotasyon kulesi dışında Zonguldak Merkez Lavuarına ait tüm yapılar yıkılmıştır.
Devre dışı kalmasından sonra Zonguldak Merkez Lavuarından kalan yapılar korunabilseydi etrafında uygun bir çevre düzenlemesi yapılarak halk yararına kullanılabilecek bir yapı olarak kullanılabilirdi. Böylece şehir merkezinde kentin hafızasında yeri olan bir simge yapı da korunmuş olurdu.
HABER MERKEZİ
