TMMOB Mimarlar Odası Ankara Şube Başkanı Tezcan Karakuş Candan bugün yayınlanan makalesinde Fevkani Köprü'yü yazdı.
İşte Candan'ın "Fevkaladenin fevki: Fevkani Köprüsü korunmalıdır" başlıklı makalesi:
Cumhuriyet’in ilanından sonra kurulan ilk vilayet Zonguldak, kentleşme politikalarından, yapılaşma süreçlerine kadar taşkömürü havzasında Cumhuriyet kenti olarak planlanır. 190 yıl önce başlayan taşkömürü faaliyetleri enerji ve demir sanayi alanında ki gelişmeler Cumhuriyet’le birlikte Zonguldak’ta artarak gelişir. 1937 de Ankara- Zonguldak arası “Kömüre Giden Demiryolu Projesi” Çatalağzı - Zonguldak demiryolu tamamlanır. Zonguldak’ta, Etibank’a bağlı dev bir Ereğli Kömürleri İşletmesi kurulur. 1940’dan sonra Kozlu’da, Zonguldak’ta, Kilimli’de üretilen kömürün, nakliyesi için yol planlaması derelerin ıslah çalışmaları ile en ekonomik şekilde üretimin limana ulaştırılması sağlanmaya çalışılır. Karayolu ve demiryolu ağı geliştirilir. Sanayi kenti olan Zonguldak’ın kent planları da bu üretim sürecine göre planlanır ve şekillenir.
Kentin iki yakasını birleştiren stratejik eser
1953 yılında Zonguldak’ın ilk imar planı yüksek mimar Asım Kömürcüoğlu tarafından yapılır. Asım Kömürcüoğlu Osmanlı’nın son döneminde 1897 yılında Üsküp’te doğan, 1905 yılında Sanayi-i Nefise Mektebi’nden birincilikle mezun olan ve Cumhuriyet’in ilanı ile 35 kentin imar planını yapan Cumhuriyet döneminin mimarlarındandır. İstanbul Belediyesi’nde baş mimar olarak çalışan, Berlin’de yüksek tahsil gören, daha sonra serbest çalışarak, yarışmalara girerek, Cumhuriyetin kentleşme politikalarında gecesini gündüzüne katarak çalışan başarılı bir mimar olan Asım Kömürcüoğlu, başarılarından kaynaklı o dönemde yurtdışından birçok kez teklif almıştır. Ancak ülkesinde kalıp bir vatansever olarak Cumhuriyet’e hizmet etmeyi yeğlemiştir. 1931 yılında sonra Ankara’da Bahçelievler’e yerleşen, Erzincan, Aydın, Zonguldak, Van, Muş, Adıyaman, Elazığ, Antakya, Doğubeyazıt, Nazilli, Turgutlu, Samsun, Midyat gibi birçok yerleşimin imar planlarını yapmış, yarışmalarda ödül almış eserler bırakmış Asım Kömürcüoğlu, Zonguldak imar planında kenti ikiye bölen derelerin birleşme noktasına, limana kadar uzanan stratejik bir köprü önerir.
İlk çelik viyadük Fevkani Köprüsü bellek mekandır
Köprüye 'üst üstteki’ anlamına gelen Fevkani ismi verilir. Asım Kömürcüoğlu’nun çalışkanlığının ve yaratıcılığının izdüşümü olan Fevkani Köprüsü iki yakayı birleştiren kesintisiz karayolu ve demiryolu ulaşımını sağlayan ülkemizdeki ilk çelik viyadüktür. 1952 yılında Alman firması tarafından inşa edilen ve ülkemizde eşi benzeri olmayan beş ayrı kolu, beş ayrı yöne araç ve yaya yolu veren altından demiryolu geçen, altından ve üstünden karayolu geçen bu şaheser aynı zamanda bir köprü ticaret merkezi olarak tasarlanır. Köprü altında planlanan dükkânlar ile çoklu işlev üstlenen beş kollu çelik betonarme köprü, kentin ve Zonguldaklıların gönlünde taht kurar. Köprüde filmler çekilir, buluşma ve randevular verilir, alışverişler yapılır ve kentlilerin belliğinde derin izlerle birlikte yaşamları ile hemhal olur. Kentin iki yakasını bir araya getirir. Fevkani Köprüsü şimdi yıkım tehdidi altında... AKP’li Zonguldak Belediye Başkanı 15 Ağustos’ta yıkılacağını ilan ettiği günden bu yana Zonguldaklıların, köprünün yıkılmaması için başvurmadığı yer kalmamış durumda.
"Fevkani Köprüsü korunmalıdır”
Her Zonguldaklının ve misafirlerinin yıllardır tarifli buluşma adresi olan Fevkani Köprü’sü, birçok meslek örgütü, sendika ve siyasi partinin tarihsel yürüyüşlerine ve toplantılarına tanıklık etmiş, yapıldığı dönemin izlerini taşıyan özgün bir endüstri mirasıdır. Cumhuriyetin ilk vilayetinde ekonomi ve üretim ile şekillenen kentleşme politikalarının bir eseri olarak endüstri mirası olarak korunması gerekliliği önerilmiş olmasına rağmen, Mimarlar Odası Ankara Şubesi’nin Koruma Kurulu’na yaptığı başvuru reddedildi. Fevkani Köprüsü’nün korunmasına gerek olmadığı kararının verilmesi, bir değerin daha yok olmasına neden olacak bir süreci başlattı. İktidarın yerel yönetimleri ile birlikte, değer yaratmak yerine değerlerin yok edilmesi politikasına müdahale edilemez ise Zonguldak Fevkani Köprüsü’nü ve belleğini kaybedecek ve biz bir yıkımla daha biraz daha eksileceğiz.
Korunması için Koruma Kurulu kararına açılan hukuksal süreçler devam ederken, Fevkalade bir mimar olarak Cumhuriyet’e hizmet eden Asım Kömürcüoğlu’nun tasarladığı Zonguldak Fevkani Köprüsü’nün yıkımı durdurulmalı ve korunmalıdır.
